Lễ cấp sắc của người Dao đỏ.
Những năm gần đây, du lịch cộng đồng đang là xu hướng trải nghiệm mới thu hút du khách trong và ngoài nước. Mỗi cộng đồng dân tộc thiểu số có một kho tàng văn hóa đa dạng và là nguồn tài nguyên để các địa phương đẩy mạnh phát triển du lịch, nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Người Tày ở Tà Chải (Bắc Hà) vốn nổi tiếng với các điệu xòe độc đáo, mô phỏng hoạt động lao động, sản xuất, tập quán sinh hoạt. Trước kia, điệu xòe chỉ được biểu diễn phục vụ gia đình thổ ty Hoàng A Tưởng, quan khách và thống lý các vùng lân cận. Ngày nay, xòe trở thành hoạt động không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa của đồng bào Tày ở Tà Chải. Những điệu xòe trở thành tài sản quý, một sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách bốn phương thông qua phát triển loại hình du lịch cộng đồng. Xã Tà Chải đã thành lập được 5 đội múa xòe ở 5 thôn, mỗi đội có 12 – 15 nghệ nhân nòng cốt tập luyện thường xuyên để phục vụ các hoạt động lễ hội tại địa phương và du lịch cộng đồng. Hiện nay, du lịch Tà Chải đang phát triển mạnh với 19 cơ sở homestay, chiếm 44,1% số homestay trong huyện. Mỗi năm, các cơ sở lưu trú trên địa bàn xã thu hút hơn 2.000 lượt khách. Du lịch cộng đồng đã tạo cơ hội việc làm, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân khi tham gia làm du lịch. Theo thống kê của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, thu nhập bình quân của mỗi hộ làm du lịch cộng đồng đạt từ 20 đến 30 triệu đồng/năm, nhiều hộ có thu nhập 60 – 100 triệu đồng/năm.
Năm 2020, Lào Cai được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận 6 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, trong đó huyện Văn Bàn có thêm 3 di sản và trở thành địa phương có số lượng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia nhiều nhất tỉnh. Trước kia, Lễ hội Lồng Tồng của người Tày Văn Bàn chỉ được tổ chức ở quy mô mang tính làng, xã. Năm 2018, sau khi được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, lễ hội được tổ chức thường xuyên và quy mô hơn, thu hút không chỉ người dân địa phương, mà cả du khách thập phương. Đặc biệt, trong những năm qua, ngoài duy trì 12 câu lạc bộ Khắp Nôm ở 12 xã, thị trấn có đông đồng bào Tày sinh sống, hằng năm, huyện Văn Bàn còn tổ chức liên hoan Khắp Nôm Tày. Đây là “sân chơi” thu hút nhiều thành viên các câu lạc bộ Khắp Nôm Tày tham gia, góp phần bảo tồn làn điệu dân ca độc đáo này. Bà Phùng Hoàng Oanh, Phó Trưởng phòng Văn hóa – Thông tin huyện Văn Bàn cho biết: Năm 2019, trong khuôn khổ chương trình mục tiêu phát triển văn hóa, huyện Văn Bàn đã được Viện Văn hóa – Nghệ thuật quốc gia Việt Nam tài trợ mở lớp truyền dạy hát dân ca Khắp Nôm tại xã Khánh Yên Trung. Đây là cơ hội để huyện Văn Bàn phát triển và nâng tầm loại hình sinh hoạt dân ca đặc trưng của người Tày, phát huy giá trị di sản văn hóa trong cộng đồng. Năm nào cũng vậy, Phòng Văn hóa – Thông tin huyện phối hợp với chính quyền các xã duy trì và tổ chức thành công các lễ hội đầu xuân cũng như các lễ hội trong năm. Địa phương cũng nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp để phát huy giá trị di sản văn hóa, còn góp phần giúp người dân nâng cao thu nhập.
Lễ hội Đền Thượng hằng năm thu hút hàng nghìn du khách thập phương.
Lào Cai hiện có 33 di sản được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Những năm gần đây, việc đưa di sản vào phục vụ hoạt động du lịch đã mang lại hiệu quả, góp phần vừa bảo tồn vừa phát triển kinh tế. Nhiều loại hình âm nhạc, nghệ thuật dân gian từng bị lãng quên, nay từng bước được phục dựng, mang lại giá trị tinh thần cho người dân. Điều đó cho thấy, khi di sản được nuôi dưỡng bởi cộng đồng sẽ phát huy được giá trị.
Ông Dương Tuấn Nghĩa, Trưởng Phòng Quản lý Di sản Văn hóa (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết: Trung bình mỗi năm ngành kiểm kê 6 – 8 di sản tại hơn 30 xã trên địa bàn tỉnh, đồng thời nghiên cứu, sưu tầm bổ sung, hoàn thiện dữ liệu liên quan đến các di sản văn hóa. Các hoạt động văn hóa, văn nghệ gắn với các di sản văn hóa phi vật thể ở Lào Cai diễn ra bốn mùa. Đây là cơ hội thuận lợi góp phần mang đến lợi ích kinh tế cho người dân, nhất là đồng bào vùng cao. Các hoạt động văn hóa sau khi được phục dựng, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đều có công văn triển khai tới các địa phương nhằm quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Người dân được trực tiếp tham gia các hoạt động văn hóa, tự biết rõ thế mạnh để “biến” di sản thành tài sản.
