 |
| Chuẩn bị lễ vật dâng cúng tổ tiên trong ngày vào nhà mới. |
Người Hà Nhì thường chọn ngày Thìn để làm lễ vào nhà mới. Buổi sáng, anh trai giúp làm đôi thớt thờ mới. Gỗ dùng để làm thớt thờ phải là cây gỗ có quả (cây sơn tra, cây hồng), như thế gia đình mới đề huề, con cháu phát triển, có lộc. Em gái giúp đi lấy một nắm bông hoa cải về đặt trên bàn thờ mới, dùng để nhúng nước sạch tẩy uế bàn thờ và đôi thớt thờ, bát đũa thờ. Chủ nhà chuẩn bị một ống đựng rượu nếp. Bà chủ nhà đồ xôi nếp để thắp hương. Ông chủ nhà đi ngắt một cành cây chè nhỏ để làm nước chè gừng, chọn cây chè cổ thụ ở khu vực rừng thiêng. Bà chủ nhà chọn ngắt 3 lá chè, thái mấy lát gừng cùng đun sôi với nước, đổ ra bát. Đó là những lễ vật bắt buộc không thể thiếu trong nghi lễ vào nhà mới của người Hà Nhì.
Anh em hàng xóm giúp mổ lợn, chế biến món ăn dâng cúng tổ tiên. Lợn, gà trước khi mổ được thực hiện tẩy uế bằng cách lấy bát nước sạch đổ vào đầu, bụng và chân của con vật trước khi cắt tiết. Các miếng thịt lợn, tim gan lợn dùng dâng cúng tổ tiên được để riêng và nấu riêng. Bàn thờ mới đặt sẵn trong nhà, nền nhà được quét dọn sạch sẽ. Đôi thớt thờ được chủ nhà rửa lại thật sạch bằng nước nóng. Một chiếc thớt dùng để thái thịt chín. Một chiếc thớt dùng để đặt các bát đựng đồ lễ cúng. Chủ nhà đi chân trần, lấy nước nóng rửa sạch bát, đũa thờ đặt lên chiếc thớt thờ, sau đó thái thịt cúng. Nghi thức tẩy uế khu vực thiêng, đồ thờ được thực hiện trang nghiêm, thành kính: Người vợ đưa cho chồng bát nước sạch, người chồng lấy nắm bông hoa cải nhúng vào bát nước sạch lần lượt quét bàn thờ, thớt thờ, bát, đũa thờ, lần lượt nhúng nước sạch thực hiện động tác tẩy uế, làm sạch, chay tịnh đồ cúng trước khi lễ.
Chủ nhà gùi củi vào nhà mới.
Trên thớt thờ, chủ nhà đặt một bát thịt, một bát rượu cái, một bát nước chè gừng, một bát xôi nếp, theo lý của người Hà Nhì cúng vào nhà mới dùng xôi nếp. Ông chủ nhà trịnh trọng bưng thớt thờ đặt lên bàn thờ tổ tiên, vái lạy. Các thành viên khác trong gia đình, anh em trong dòng họ, con cháu có mặt ngay lúc đó hoặc về sau đều đến trước bàn thờ, hướng về bàn thờ quỳ lạy, thể hiện lòng thành kính của con cháu đối với ông bà tổ tiên.
Chủ nhà hạ lễ, bát nước gừng đưa cho vợ, người vợ đổ lên trên hòn đá thiêng và đổ vào hai bên cạnh bếp lò. Bát rượu cũng làm động tác tương tự, đó là việc dâng cho thần chủ bếp, thần bếp lò thụ hưởng. Số nước gừng còn lại được chủ nhà mang đến mời người bà trong gia đình. Bát thịt được chia cho người già trong gia đình ăn trước, sau đó đến các thành viên khác. Số thịt còn lại cũng được bà chủ nhà mang đi chia, phát lộc cho tất cả mọi người tới dự, mỗi người một chút lộc. Kể cả người thân của gia đình đi vắng vẫn có thịt lộc để phần.
 |
| Chia lộc cho người tham dự nghi lễ mừng nhà mới. |
Anh em bạn bè về dự ai cũng mang đến cho gia đình một chút quà: Gạo, rượu, bánh kẹo, hay các vật dụng cần thiết cho gia đình như hình thức chia sẻ, động viên, tiếp thêm lộc tài cho gia chủ khi vào nhà mới. Trước bữa cơm, người già, cao tuổi được bố trí ngồi mâm trên, ai biết hát sẽ hát, đọc thơ nói về nguồn gốc sự tích của các đồ vật như chiếc chén, bát, mâm… Đại ý câu hát nói về sự phát triển của gia đình, làm ăn phát tài, con cháu đề huề, ý nghĩa tốt đẹp với gia chủ.
Bên ngôi nhà mới, chủ nhà thường trồng hàng cây đào bao quanh khuôn viên, để Tết về hoa nở. Mừng nhà mới là nghi lễ trọng đại của gia đình và làng bản, là ngày vui, ý nghĩa. Ai đến dự cũng được tiếp lộc, tiếp thêm sức khỏe để may mắn, hân hoan.
