Theo tập quán, trước ngày diễn ra lễ cúng “Gạ Ma Do”, người Hà Nhì phải tổ chức nghi lễ cấm bản, mọi người cùng căng dây báo cấm trên các con đường chính dẫn vào bản. Họ cho rằng làm như vậy sẽ cấm được các loại ma xấu vào làm hại dân bản.
Sáng ngày 25/2, các gia đình người Hà Nhì tập trung tại các nguồn nước chính của thôn để thực hiện lễ cúng nguồn nước thiêng. Khi thực hành nghi lễ, lễ vật dâng cúng bao gồm: Một đôi gà, một kẹp xôi màu vàng có quả trứng gà luộc chín ở giữa, một ống rượu nếp ủ sống không qua chưng cất được đựng trong ống tre cũ, một ống hút rượu bằng cành trúc nhỏ, một ống nước được lấy từ nguồn nước thiêng, một đôi thớt gỗ, chín cái bát sứ và hai đôi đũa.
Sau khi dâng các lễ vật cúng thần nước, thầy cúng chính sẽ thực hiện chia lộc đều cho mọi người để cùng hưởng lộc ban của thánh thần.
Chiều cùng ngày, những người đàn ông làm chủ các gia đình lại tập trung tại khu vực rừng thiêng để tổ chức lễ cúng rừng “Gạ Ma Do”. Rừng thiêng luôn nằm ở vị trí cao nhất của thôn. Người Hà Nhì quan niệm: Thôn, bản có bình yên, con người có mạnh khỏe, vật nuôi có sinh sôi phát triển, cây trồng có tươi tốt hay không phụ thuộc rất nhiều vào khu rừng thiêng này. Do đó, để cầu bình yên, phát triển, hàng năm, dân bản đều tổ chức nghi lễ cúng “Gạ Ma Do” thật chu đáo. Mọi người đều phải hết sức thành tâm, tuân thủ đúng những quy định từ ngàn xưa của cha ông để lại. Người vào rừng cũng đều phải mặc đồ tối màu, đầu đội mũ, đi chân đất vào khu vực cúng rừng.
Lễ vật dâng cúng bao gồm: Một con lợn đen, một đôi gà; một kẹp xôi màu vàng có quả trứng gà luộc chín ở giữa…
Thầy cúng Ly Gờ Đo, thôn Tả Gì Thàng, xã Y Tý (Bát Xát) cho biết: Người Hà Nhì hằng năm tổ chức cúng nước, cúng rừng vào đầu năm mới nhằm cầu mong có một năm mới sức khỏe và làm ăn, lao động sản xuất được may mắn, mùa màng bội thu. Nghi lễ ở rừng thiêng “Gạ Ma Do” nhắc nhở các thế hệ người Hà Nhì trong cùng một thôn bản cần có ý thức trong việc bảo vệ khu rừng thiêng này, là nơi không được xâm phạm. Đồng thời, nghi lễ cúng rừng này cũng là dịp để dân bản thể hiện ước nguyện của mình trước các vị thần linh cao cả về một cuộc sống yên bình cho cả năm.
Lễ cúng “Gạ Ma Do” của người Hà Nhì ở Bát Xát mang giá trị giáo dục sâu sắc, không chỉ giữ gìn bản sắc văn hóa của tộc người, mà còn tạo sự kết nối bền chặt của cộng đồng, thể hiện sự tôn thờ các vị thần nước, thần rừng với ước nguyện của con người về cuộc sống ấm no, bình yên và hạnh phúc.
Buổi sáng ngày 14 tháng Giêng, các gia đình tại thôn Tả Dì Thàng, xã Y Tý (huyện Bát Xát) làm lễ cúng tổ tiên trước khi tham gia lễ “Gạ Ma Do”.
Đại diện mỗi gia đình mang theo một thanh củi đi lễ cúng nguồn nước.
Nơi cúng là nguồn nước sinh hoạt chung của thôn, mọi người chung tay vệ sinh sạch sẽ nguồn nước.
Hai thầy cúng làm lý trước khi mổ gà làm lễ cúng nguồn nước thiêng.
Lễ vật gồm có thịt gà, xôi màu, chè gừng, rượu…
Thầy cúng làm lễ tạ ơn Thần Nước, cầu cho năm mới mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu.
Sau lễ cúng, đại diện các gia đình được hưởng lộc do thầy cúng chia đều.
Tất cả cùng liên hoan ngay bên cạnh nguồn nước của thôn.
Buổi chiều cùng ngày, đại diện các gia đình có mặt tại khu rừng cấm của thôn để tổ chức lễ cúng Thần Rừng.
Chuẩn bị lễ vật dâng cúng Thần Rừng.
Thầy cúng làm lễ cúng tạ ơn Thần Rừng và cầu mong Thần Rừng phù hộ cho năm mới cả làng khỏe mạnh, no ấm.
Chia lộc cho đại diện các gia đình cùng hưởng sau lễ cúng rừng.
Bữa cơm liên hoan lễ “Gạ Ma Do” được tổ chức trong khu rừng cấm của thôn đến tận chiều tối.
