Lợn “cắp nách” tự kiếm thức ăn từ những cây, củ dại ở ngoài vườn, rừng. |
Tại các phiên chợ vùng cao Lào Cai, có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh những người dân địa phương bày bán những con lợn nhỏ có trọng lượng không lớn (dưới 20kg), nên người dân có thể cho vào gùi, xách tay, thậm chí cắp vào nách cho tiện, cái tên lợn “cắp nách” có lẽ bắt nguồn từ đó. Lợn “cắp nách” là giống riêng của người dân vùng cao, việc nuôi khá đơn giản. Thường thì sau khi lợn mẹ sinh ra lợn con, chúng được thả rông mặc cho mưa nắng, không có chuồng trại, không được chăm sóc, những con lợn phải tự kiếm thức ăn từ những cây củ dại ở ngoài vườn, rừng… thỉnh thoảng mới được cho ăn những bắp ngô, củ sắn. Sớm phải thích nghi với môi trường sống, nên những con lợn “cắp nách” có sức đề kháng rất tốt, sống khoẻ mạnh như những con thú hoang.
Mỗi con lợn “cắp nách” thường được nuôi thả khoảng trên dưới một năm, nơi nào có điều kiện sống tốt thì lợn nhanh lớn, nhưng cũng chỉ trên dưới 20kg, còn không thì chỉ được khoảng 10kg. Giờ đây, những phiên chợ vùng cao như: Mường Hum, Sín Chéng, Bắc Hà… có rất nhiều lợn “cắp nách” được bà con mang ra bán. Những nhà hàng hay người dân ở thành phố Lào Cai và một số tỉnh lân cận thường đến mua. Gần đây, do việc người dân e dè với thịt lợn nuôi trong chuồng, nên lợn “cắp nách” được tiêu thụ mạnh, giá mỗi kg lợn hơi tại các phiên chợ thường dao động từ 100 – 120 nghìn đồng. Với mức tiền bỏ ra không quá cao, lại mua được những con lợn “sạch”, có chất lượng, nên ngày càng nhiều người đến các chợ phiên vùng cao tìm mua, thậm chí cả những khách du lịch.
Anh Hậu, một du khách sành ăn đến từ Hà Nội cho biết: Hằng năm, tôi thường xuyên đi du lịch, Lào Cai là một trong những điểm đến ưa thích, mỗi lần lên Sa Pa hay Bắc Hà, tôi cùng gia đình đều tìm đến các quán ăn để thưởng thức món lợn “cắp nách”. Không những vậy, khi về tôi thường mua những đặc sản của vùng cao Lào Cai để làm quà, trong đó không quên chọn mua một con lợn cắp nách để chiêu đãi bạn bè, người thân.
Lợn “cắp nách” được bán ở chợ phiên Bắc Hà. |
Lợn “cắp nách” được đầu bếp chế biến thành nhiều món ăn đa dạng và hấp dẫn như nướng, xào, hấp… Để có được món lợn cắp nách hoàn hảo không thể thiếu lá nhội và hạt dổi hoặc hạt xẻn. Những thứ gia vị độc đáo này được trộn lẫn cùng muối, ớt xanh tạo nên một thức chấm độc nhất vô nhị, những miếng thịt ba chỉ hấp hay những khúc lòng mà thiếu đi gia vị này coi như mất đi một phần hương vị. Những ai đã một lần được thưởng thức món lợn “cắp nách” chắc chắn sẽ nhớ mãi.